Wojanów
Wojanów
| 1281 | Wzmiankowano pośrednio dobra lenne w Wojanowie, wsi z łanami frankońskimi. |
| 1299 | Wymieniono tutejszego sołtysa Rudolfa. |
| 1318 | Odnotowano pośrednio istnienie kościoła parafialnego we wsi. |
| Ok. 1620–1668 | W czasie wojny trzydziestoletniej wieś została zniszczona. W 1668 r. odnotowano bardzo duże zubożenie wsi. |
| 2 poł. XVIII w. | Wojanów był wsią podobnej wielkości jak sąsiedni Bobrów, z tą tylko różnicą, że więcej było na jego terenie gospodarstw kmiecych (12). Kmiecie w Wojanowie byli zapewne bardziej zamożni od kmieci w Bobrowie. Obok gospodarstw kmiecych istniało w Wojanowie 50 mniejszych gospodarstw zagrodniczych, także tyle ile w sąsiednim Bobrowie. Wojanów miał charakter rolniczo-rzemieślniczy. We wsi istniały dwie szkoły ewangelicka i katolicka. W XVIII w., XIX i XX w. Wojanów bardzo często niszczony był przez powodzie. |
| 1830–1850 | Do 1830 r. zaludnienie Wojanowa utrzymywało się na poziomie z XVIII w. Wzrosło dopiero przed 1845 r. (o 1/3). Około poł. XIX w. nastąpiły istotne zmiany w życiu wsi. W związku z uwłaszczeniem ludności wiejskiej i regulacją stosunków społeczno-ekonomicznych powstały samodzielna gmina wiejska Wojanów oraz — nowy okręg dworski. |
| ok. 1850–1945 | Wieś nadal zachowywała rolniczo-rzemieślniczy charakter. W 1867 r. otrzymała połączenie kolejowe z Jelenią Górą i Wałbrzychem. Dzięki tej linii kolejowej (z Wrocławia do Jeleniej Góry), istnieniu zespołu pałacowo-parkowego oraz sąsiedztwu Łomnicy i Karpnik ze słynnymi założeniami pałacowo-parkowymi Wojanów stał się w 2 poł. XIX w. miejscowością turystyczną. Był też punktem wyjścia w Góry Sokole oraz znajdował się na terenie o znacznych walorach widokowych. Mimo tych sprzyjających warunków liczba ludności Wojanowa wzrastała powoli. W 2 poł. XIX w. Wojanów miał tylko dwie kolonie — stary, dominialny folwark z przyfolwarczną osadą — Johannisthal (Wojanów-Januszowice, Jaśkowa Dolina) oraz — enklawę z dworcem kolejowym. Przed 1936 r. wschodnią część Wojanowa przyłączono do Bobrowa, tak jak obecnie. W czasie II wojny światowej urządzono w Wojanowie obóz pracy dla robotników przymusowych. |
| 1945–2005 | Wojanów ponownie zasiedlono, i pozostawiono jego wschodnią część w obrębie Bobrowa. Na bazie dóbr utworzono PGR. Dzięki bliskiemu sąsiedztwu Jeleniej Góry Wojanów nie wyludnił się, a co więcej liczba jego ludności wzrosła w stosunku do stanu sprzed r. 1945. Znaczna część mieszkańców wsi utrzymywała się z rolnictwa, choć liczba gospodarstw rolnych drastycznie spadła — ze 106 w r. 1970 do 28 w r. 1988. Czynne były kopalnia kruszywa i niewielki zakład drzewny, zatrudniające mieszkańców wsi. Pozostali pracowali w zakładach przemysłowych sąsiednich miejscowościach oraz w Jeleniej Górze. Wojanów połączony był z Jelenią Górą linią autobusową. W latach 90. XX w. w związku ze zmieniającymi się uwarunkowaniami ustrojowymi zlikwidowano PGR, ale wykorzystując jego dawną infrastrukturę (z wyjątkiem dawnego folwarku przy pałacu) założono nowe gospodarstwo hodowlane. Ponadto tworzono we wsi fermy. Obecnie Wojanów jest rolniczą wsią przekształcaną (funkcjonalnie) w przedmieście Jeleniej Góry. Posiada jednak słabo rozwinięte infrastrukturę techniczną oraz zaplecze usługowo-handlowe. |
|
Dzieje parafii rzymskokatolickiej |
|
| 1318 | Wzmiankowano rektora kościoła w Wojanowie Henricusa zwanego Runge. |
| Ok. 1524–1654 | Po 1524 r. luteranie przejęli wojanowski kościół katolicki i użytkowali go jako parafialny do r. 1654. |
| 1654–1677 | W 1654 r. katolicy odebrali luteranom świątynię w Wojanowie, zachowując jej status jako kościoła parafialnego. Utworzono nową rzymskokatolicką parafię w Wojanowie, nadal obejmującą Bobrów, z siedzibą w Łomnicy. Parafię oddano w administrację jelenigórskim jezuitom jako obszar misyjny, podobnie jak pięć innych parafii w okolicy. Jezuici zarządzali parafią i wojanowskim kościołem razem z kolatorami, jakimi byli pan von Tomagnini z Łomnicy (zapewne honorowo)1 i zakonnicy jezuiccy, właściciele Bobrowa. Po 1677 r. administracja parafią w Wojanowie została przekazana duchownemu podległemu biskupowi. We wsi nie było katolików, nie udzielano sakramentów, nie poświęcono jeszcze protestanckiego cmentarza. Nie potrafiono określić pierwotnego wezwania kościoła. Działo się tak ponieważ mieszkańcy Wojanowa nadal pozostali wierni luteranizmowi lub wyznaniu ewangelicko-ausgburskiemu, i aby wyznawać swoją wiarę udawali się do księstwa legnickiego. |
| 1687 | W dziesięć lat później kolatorem wojanowskiego kościoła był Nicolaus Sigmund baron von Zedlitz, rzeczywisty pan Wojanowa, syn luteranina Christopha von Zedlitz. Nicolaus Sigmund von Zedlitz przeszedł formalnie na katolicyzm lub zachował dawne wyznanie, ale nie wchodził w konflikty z rzymskokatolicką hierarchią kościelną. Do 1687 r. niewiele poprawiła się w Wojanowie sytuacja wyznaniowa. Większość mieszkańców wsi nadal opowiadała się za protestantyzmem i wędrowała do księstwa legnickiego. Rzadko we wsi udzielano sakramentów, a nabożeństwa oprawiano w Łomnicy. Cmentarz został poświęcony. Do parafii należały dobra parafialne — pół łana gruntów ornych, duża łąka, część Bobru (z prawem połowu ryb). Na dobrach gospodarował proboszcz. |
| 1692–1736 | Parafią w Wojanowie administrował proboszcz David Adalbert Krebs, również duszpasterz parafii w Łomnicy i Staniszowie, który szczególnie starał się o nowe wyposażenie kościoła. |
| Koniec XVIII w. – 1836 |
Parafia w Wojanowie otrzymała własnego proboszcza Franza Nieringa (†1821), a następnie administrowana była przez proboszcza z Karpnik, Spielvogela († 1836). |
| 1836–1945 | Po 1836 r. zmieniono strukturę organizacji parafialnej, i połączono parafie w Wojanowie i Karpnikach. W Wojanowie katolików było niewielu, w liczbie ok. 100–160. Jedynie w 1865 r. ich liczba na krótko wzrosła, gdyż sprowadzono do budowy linii kolejowej 150 górników z Rybnika, Polaków i katolików, dla których trzeba było znaleźć polskiego księdza. We wsi funkcjonowała w XVIII w. szkoła katolicka. Od lat 1830–1845 kościół katolicki w Wojanowie nosił tytuł kościoła macierzystego, co było symbolicznym znakiem równości pomiędzy nową parafą a starą parafią — średniowieczną. Przed 1929 r. dokonano kolejnych zmian organizacji parafialnej, odłączono Wojanów od Karpnik, i ponownie erygowano wojanowską parafię obejmującą Bobrów, Dąbrowicę oraz Trzcińsko, administrowaną przez proboszcza z Karpnik. W 1929 r. katolicy mieszkający w Wojanowie stanowili tylko 1/5 ogólnej liczby mieszkańców wsi. W Wojanowie istniała szkoła katolicka. |
| 1945–2005 | Rzymskokatolicka parafia w Wojanowie została utrzymana. obejmuje dodatkowo Bobrów i Dąbrowicę, gdzie ma siedzibę. |
|
Przynależność parafialna wojanowskich protestantów |
|
| Ok. 1524–1654 | Po 1524 r. luteranie przejęli wojanowski kościół katolickiego i użytkowali go jako parafialny do r. 1654. |
| 1654–1709 | W 1654 r. utracili świątynię w Wojanowie, ale pozostali wierni luteranizmowi lub wyznaniu ewangelicko-ausgburskiemu, i aby wyznawać swoją wiarę udawali się do księstwa legnickiego. |
| 1709–1945 | Protestanci z Wojanowa przyłączeni zostali do parafii przy ewangelickim Kościele Łaski w Jeleniej Górze. Od 1742 r. mieli już własną szkołę ewangelicką. Do parafii w Jeleniej Górze należeli także w XIX i w 1 poł. XX w. Ok. 1848 r. istniał w Wojanowie cmentarz ewangelicki. W 1 poł. XX w. z ramienia ewangelickiej misji wewnętrznej działała we wsi stacja opieki gminnej(?) (Gemeindepflegestation Schildau/Boberstein). |
| 1281 | Wzmiankowano pośrednio dobra lenne w Wojanowie, wsi z łanami frankońskimi. |
| 1299 | Wymieniono tutejszego sołtysa Rudolfa. |
| 1318 | Odnotowano pośrednio istnienie kościoła parafialnego we wsi. |
| Ok. 1620–1668 | W czasie wojny trzydziestoletniej wieś została zniszczona. W 1668 r. odnotowano bardzo duże zubożenie wsi. |
| 2 poł. XVIII w. | Wojanów był wsią podobnej wielkości jak sąsiedni Bobrów, z tą tylko różnicą, że więcej było na jego terenie gospodarstw kmiecych (12). Kmiecie w Wojanowie byli zapewne bardziej zamożni od kmieci w Bobrowie. Obok gospodarstw kmiecych istniało w Wojanowie 50 mniejszych gospodarstw zagrodniczych, także tyle ile w sąsiednim Bobrowie. Wojanów miał charakter rolniczo-rzemieślniczy. We wsi istniały dwie szkoły ewangelicka i katolicka. W XVIII w., XIX i XX w. Wojanów bardzo często niszczony był przez powodzie. |
| 1830–1850 | Do 1830 r. zaludnienie Wojanowa utrzymywało się na poziomie z XVIII w. Wzrosło dopiero przed 1845 r. (o 1/3). Około poł. XIX w. nastąpiły istotne zmiany w życiu wsi. W związku z uwłaszczeniem ludności wiejskiej i regulacją stosunków społeczno-ekonomicznych powstały samodzielna gmina wiejska Wojanów oraz — nowy okręg dworski. |
| ok. 1850–1945 | Wieś nadal zachowywała rolniczo-rzemieślniczy charakter. W 1867 r. otrzymała połączenie kolejowe z Jelenią Górą i Wałbrzychem. Dzięki tej linii kolejowej (z Wrocławia do Jeleniej Góry), istnieniu zespołu pałacowo-parkowego oraz sąsiedztwu Łomnicy i Karpnik ze słynnymi założeniami pałacowo-parkowymi Wojanów stał się w 2 poł. XIX w. miejscowością turystyczną. Był też punktem wyjścia w Góry Sokole oraz znajdował się na terenie o znacznych walorach widokowych. Mimo tych sprzyjających warunków liczba ludności Wojanowa wzrastała powoli. W 2 poł. XIX w. Wojanów miał tylko dwie kolonie — stary, dominialny folwark z przyfolwarczną osadą — Johannisthal (Wojanów-Januszowice, Jaśkowa Dolina) oraz — enklawę z dworcem kolejowym. Przed 1936 r. wschodnią część Wojanowa przyłączono do Bobrowa, tak jak obecnie. W czasie II wojny światowej urządzono w Wojanowie obóz pracy dla robotników przymusowych. |
| 1945–2005 | Wojanów ponownie zasiedlono, i pozostawiono jego wschodnią część w obrębie Bobrowa. Na bazie dóbr utworzono PGR. Dzięki bliskiemu sąsiedztwu Jeleniej Góry Wojanów nie wyludnił się, a co więcej liczba jego ludności wzrosła w stosunku do stanu sprzed r. 1945. Znaczna część mieszkańców wsi utrzymywała się z rolnictwa, choć liczba gospodarstw rolnych drastycznie spadła — ze 106 w r. 1970 do 28 w r. 1988. Czynne były kopalnia kruszywa i niewielki zakład drzewny, zatrudniające mieszkańców wsi. Pozostali pracowali w zakładach przemysłowych sąsiednich miejscowościach oraz w Jeleniej Górze. Wojanów połączony był z Jelenią Górą linią autobusową. W latach 90. XX w. w związku ze zmieniającymi się uwarunkowaniami ustrojowymi zlikwidowano PGR, ale wykorzystując jego dawną infrastrukturę (z wyjątkiem dawnego folwarku przy pałacu) założono nowe gospodarstwo hodowlane. Ponadto tworzono we wsi fermy. Obecnie Wojanów jest rolniczą wsią przekształcaną (funkcjonalnie) w przedmieście Jeleniej Góry. Posiada jednak słabo rozwinięte infrastrukturę techniczną oraz zaplecze usługowo-handlowe. |
|
Dzieje parafii rzymskokatolickiej |
|
| 1318 | Wzmiankowano rektora kościoła w Wojanowie Henricusa zwanego Runge. |
| Ok. 1524–1654 | Po 1524 r. luteranie przejęli wojanowski kościół katolicki i użytkowali go jako parafialny do r. 1654. |
| 1654–1677 | W 1654 r. katolicy odebrali luteranom świątynię w Wojanowie, zachowując jej status jako kościoła parafialnego. Utworzono nową rzymskokatolicką parafię w Wojanowie, nadal obejmującą Bobrów, z siedzibą w Łomnicy. Parafię oddano w administrację jelenigórskim jezuitom jako obszar misyjny, podobnie jak pięć innych parafii w okolicy. Jezuici zarządzali parafią i wojanowskim kościołem razem z kolatorami, jakimi byli pan von Tomagnini z Łomnicy (zapewne honorowo)1 i zakonnicy jezuiccy, właściciele Bobrowa. Po 1677 r. administracja parafią w Wojanowie została przekazana duchownemu podległemu biskupowi. We wsi nie było katolików, nie udzielano sakramentów, nie poświęcono jeszcze protestanckiego cmentarza. Nie potrafiono określić pierwotnego wezwania kościoła. Działo się tak ponieważ mieszkańcy Wojanowa nadal pozostali wierni luteranizmowi lub wyznaniu ewangelicko-ausgburskiemu, i aby wyznawać swoją wiarę udawali się do księstwa legnickiego. |
| 1687 | W dziesięć lat później kolatorem wojanowskiego kościoła był Nicolaus Sigmund baron von Zedlitz, rzeczywisty pan Wojanowa, syn luteranina Christopha von Zedlitz. Nicolaus Sigmund von Zedlitz przeszedł formalnie na katolicyzm lub zachował dawne wyznanie, ale nie wchodził w konflikty z rzymskokatolicką hierarchią kościelną. Do 1687 r. niewiele poprawiła się w Wojanowie sytuacja wyznaniowa. Większość mieszkańców wsi nadal opowiadała się za protestantyzmem i wędrowała do księstwa legnickiego. Rzadko we wsi udzielano sakramentów, a nabożeństwa oprawiano w Łomnicy. Cmentarz został poświęcony. Do parafii należały dobra parafialne — pół łana gruntów ornych, duża łąka, część Bobru (z prawem połowu ryb). Na dobrach gospodarował proboszcz. |
| 1692–1736 | Parafią w Wojanowie administrował proboszcz David Adalbert Krebs, również duszpasterz parafii w Łomnicy i Staniszowie, który szczególnie starał się o nowe wyposażenie kościoła. |
| Koniec XVIII w. – 1836 |
Parafia w Wojanowie otrzymała własnego proboszcza Franza Nieringa (†1821), a następnie administrowana była przez proboszcza z Karpnik, Spielvogela († 1836). |
| 1836–1945 | Po 1836 r. zmieniono strukturę organizacji parafialnej, i połączono parafie w Wojanowie i Karpnikach. W Wojanowie katolików było niewielu, w liczbie ok. 100–160. Jedynie w 1865 r. ich liczba na krótko wzrosła, gdyż sprowadzono do budowy linii kolejowej 150 górników z Rybnika, Polaków i katolików, dla których trzeba było znaleźć polskiego księdza. We wsi funkcjonowała w XVIII w. szkoła katolicka. Od lat 1830–1845 kościół katolicki w Wojanowie nosił tytuł kościoła macierzystego, co było symbolicznym znakiem równości pomiędzy nową parafą a starą parafią — średniowieczną. Przed 1929 r. dokonano kolejnych zmian organizacji parafialnej, odłączono Wojanów od Karpnik, i ponownie erygowano wojanowską parafię obejmującą Bobrów, Dąbrowicę oraz Trzcińsko, administrowaną przez proboszcza z Karpnik. W 1929 r. katolicy mieszkający w Wojanowie stanowili tylko 1/5 ogólnej liczby mieszkańców wsi. W Wojanowie istniała szkoła katolicka. |
| 1945–2005 | Rzymskokatolicka parafia w Wojanowie została utrzymana. obejmuje dodatkowo Bobrów i Dąbrowicę, gdzie ma siedzibę. |
|
Przynależność parafialna wojanowskich protestantów |
|
| Ok. 1524–1654 | Po 1524 r. luteranie przejęli wojanowski kościół katolickiego i użytkowali go jako parafialny do r. 1654. |
| 1654–1709 | W 1654 r. utracili świątynię w Wojanowie, ale pozostali wierni luteranizmowi lub wyznaniu ewangelicko-ausgburskiemu, i aby wyznawać swoją wiarę udawali się do księstwa legnickiego. |
| 1709–1945 | Protestanci z Wojanowa przyłączeni zostali do parafii przy ewangelickim Kościele Łaski w Jeleniej Górze. Od 1742 r. mieli już własną szkołę ewangelicką. Do parafii w Jeleniej Górze należeli także w XIX i w 1 poł. XX w. Ok. 1848 r. istniał w Wojanowie cmentarz ewangelicki. W 1 poł. XX w. z ramienia ewangelickiej misji wewnętrznej działała we wsi stacja opieki gminnej(?) (Gemeindepflegestation Schildau/Boberstein). |
Pałac w Wojanowie
W latach 1832–1833 wcześniej istniejący pałac przebudowano i zmodernizowano w stylu klasycystycznej odmiany neogotyku i założono park krajobrazowy. W roku 1839 majątek w Wojanowie otrzymała od swojego ojca, króla Prus Fryderyka Wilhelma III księżna Luiza Niderlandzka. Zadecydowano wówczas o kolejnej przebudowie, która przystosowała rezydencję do nowej funkcji. Park przekształcono w latach 30. i 40. XIX w. Włości należały do rodziny królewskiej do 1908 roku.
Obecnie pałac jest własnością prywatną, mieści się w nim kompleks hotelowo-konferencyjny. Znaczna część wyposażenia XIX w. pałacu uległa zniszczeniu w przeciągu lat powojennych i pożaru w 2002 r. Szczęśliwie zachowała się sala balowa z polichromią oraz ornamentalne malowidła sklepień z jednej z górnych kondygnacji wież.
Link do strony pałacu w Wojanowie www.palac-wojanow.pl
Pałac w Bobrowie
Bobrów, do niedawna jeszcze odrębna wieś, obecnie jest częścią wsi Wojanów. Znajduje się na granicy Gór Sokolich (Rudawy Janowickie) i Obniżenia Mysłakowic (Kotlina Jeleniogórska). We wsi – XIX – wieczny, neorenesansowy pałac, powstały na miejscu obrosłego w legendy zamku Boberstein, zburzonego w XVII wieku.
Pałac posiada 3 kondygnacje, ma bardzo rozbudowane ozdoby zewnętrzne (wieżyczki, wykusze, rzeźby), mocno zniszczony, obecnie jest w trakcie odbudowy. Pałac otoczony jest prawie dookoła ogromnymi budynkami mieszkalnymi z wieżycami wejściowymi w narożach.
Krótko przed II wojną światową mieściła się tu paramilitarna szkoła SA, później PGR, a w 1994 roku pałac został wykupiony przez Polsko – Niemieckie Stowarzyszenie Przyjaźni, Odbudowy i Utrzymania Historycznych Wartości, Zabytków, Kultury i Tradycji Śląska.
Link do strony pałacu www.boberstein.com