Epitafia Schaffgotschów
Przy kościele parafialnym p.w. Wniebowzięcia NMP w Wojanowie (wzmiankowanym już w 1318r.), po wewnętrznej stronie pólnocnego odcinka muru cmentarnego, znajduje się zespół wtórnie ustawionych dziesięciu prostokątnych płyt epitafijnych. Są to epitafia członków rodów Schaffgotschów i Zedlitzów, z lat 1508-1633.
 |
1. EPITAFIUM HERBOWE SCHAFFGOTSCHÓWObramienie płyty epitafijnej stanowi pas napisu minuskułą gotycką. Pośrodku umieszczony herb Schaffgotschów z tarczą, labrami i klejnotem. |
 |
2. EPIAFIUM HERBOWE SCHAFFGOTSCHAPośrodku płyty, w owalnym polu zdobionym wieńcem laurowym umieszczony herb Schaffgotschów z klejnotem. Wokół rozmieszczone napisy inskrypcyjne majuskułą gotycką. |
 |
3. EPITAFIUM HERBOWE SCHAFFGOTSCHAPośrodku płyty epitafijnej, w owalnym polu obramowanym wieńcem laurowym z przewiązkami, umieszczona jest tarcza z herbem Schaffgotschów. |
 |
4. EPITAFIUM HERBOWE MIKOŁAJA VON SCHAFFGOTSCHPośrodku owalnego pierścienia wpisanego w prostokątną płycinę epitafium umieszczony jest herb Schaffgotschów z labrami, hełmem i klejnotem. Ponad płyciną napis: DER VON SCHAFFGOTSCH WAPEN. Poniżej prostokątna płycina z napisem okolicznościowym ujęta od dołu ornamentem roślinnym. U góry napis: ANNO 1596 DEN DONERSTAG VOR NICOLA WELCHES WAR DER 5 DECEMBER IST IN GOTS ELIGLICHEN ENTSCHLAFENT DIE EDLE FILER ENTVGE ENTRE REICHE IVNGFRAV HELENA GEBORNES … VOM KINAST UND GREIFENST EIN AUF BOBERSTEIN DER ERSTELLEN GOT GENEDIG. |
 |
5. EPITAFIUM HERBOWE BARBARY VON SCHAFFGOTSCHU dołu płyty umieszczone tondo zdobione wieńcem laurowym z czterema przewiązkami zblizonymi w formie do motywu okuciowego. W tondzie – herb Schaffgotschów. Górną część płyty oraz obrzeża zajmują napisy. |
 |
6. EPITAFIUM ZOFII Z DOMU VON KITLITZ, ŻONY BERNARDA SCHAFFGOTSCHAStojąca postać kobieca ujęta frontalnie, z rękami założonymi w pasie, w czepcu i w chuście zakrywającej częściowo brodę. Na suknię z bufiastymi rękawami narzucona jest szuba podbita futrem. Po obu stronach głowy i u stóp po dwa herby. Obramienie płyty stanowi pas napisu. |
 |
7. EPITAFIUM RYCERZA (BERNARDA GOTSCH ?)Całopostaciowe przedstawienie brodatego rycerza, ukazanego frontalnie, w pełnej zbroi i z obnażonym mieczem. Po obu stronach głowy i stóp umieszczone są herby Schaffgotschów i Zedlitzów. Wzdłuż krawędzi inskrypcja minuskułą gotycką. |
 |
8. EPITAFIUM ŻONY KASPRA VON STONSDORF, Z DOMU VON DIRSCHWITZPostać kobieca ujęta frontalnie ze złożonymi rękami. Ubrana jest w czepiec niewieści i bogato fałdowaną suknię z bufami. Pod brodą związana jest chustą, zasłaniającą usta. Po obu stronach głowy umieszczone są tarcze herbowe. W górnej części płyty data 1567 . |
 |
9. EPITAFIUM ELŻBIETY VON BUSWOY ŻONY BERNARDA GOTSCHA VON KINASTStojąca postać kobieca przedstawiona frontalnie w luźnej chuście na głowie. Ręce założone w pasie. Ubrana jest w prostą, fałdowaną suknię. U stóp umieszczony jest herb. Płyta z każdej strony obramowana szerokim pasem, z umieszczonym na nim napisem. |
 |
10. EPITAFIUM HERBOWEObramowanie stanowi pas napisu majuskułą gotycką. Napisy wypełniają także większą część płyty. U dołu umieszczony jest herb. |
Kościół Najświętszej Marii Panny najprawdopodobniej istaniał już w 1281 roku, gdy pojawiła się w dokumentacjach wzmianka wymieniająca sołtysa tej wsi.
W 1299 roku jej właścicielem był Siegfrid Zedlitz.
Pierwsza data związana z budową kościoła pochodzi z 1318 roku, kiedy wymieniony zostaje proboszcz Henricus. Niestety literatura przedmiotu milczy o historii późniejszej, co zmusza do datowań na podstawie analizy stylistycznej i porównawczej.
Kościół zachował do obecnych czasów typowy układ przestrzenny ze zwężonym i niższym, dwuprzęsłowym prezbiterium, szerszą salową nawą i wieżą na osi od zachodu. Po zachowanych najstarszych datujących detalach architektonicznych, takich jak występujące w prezbiterium kolumienki międzyprzęsłowe wraz z dekoracją kapiteli, profile żeber sklepienia, które łączy zwornik, zamurowany maswerk oraz portal dawnej zakrystii i sakramentarium, można w przybliżeniu określić powstanie obecnej budowli na przełomie XIII i XIV wieku.
Z drugiej połowy XVI wieku pochodzi dobudówka loży kolatorskiej, kaplica na osi oraz wieża. Z tego okresu pochodzą oryginalne maswerki okien kaplicy i dobudówki kolatorskiej. O połowę wieku starsze są późnogotyckie portale. Z roku 1608 pochodzi strop. W XVIII wieku, do południowej ściany nawy dobudowana zostaje mała kaplica św. Agnieszki. W tym też okresie pozostałe otwory okienne uzyskują swą dzisiejszą formę.
W wyglądzie zewnętrznym na uwagę zasługuje dziesięć kamiennych płyt nagrobkowych Schaffgotschów i Zedlitzów z lat 1508-1633, ustawionych wzdłuż północnej ściany korpusu i wieży.
Drugi zespół epitafiów zachował się wewnątrz kościoła oraz w mauzoleum, ze szczególnie wartościowym epitafium Urlicha Schaffgotscha z 1563 roku. Wewnątrz kościół, mimo utraty wspaniałego gotyckiego tryptyku z XV wieku obecnie znajdującego się w Muzeum we Wrocławiu, zachował bogate i zróżnicowane wyposażenie. Na belce łuku tęczowego, oddzielającego prezbiterium od nawy, znajduje się późnogotycka grupa rzeźbiarska Ukrzyżowania z postaciami Matki Boskiej i Jana Ewangelisty z drugiej połowy XV wieku. Z tego samego okresu pochodzi późnogotycka chrzcielnica o cylindrycznym trzonie, zdobionym motywem gałęzi oliwnej. Czasza jest gładka w formie półkuli.
Na ścianie północnej prezbiterium znajdują sie dwie renesansowe loże kolatorskie z drewnianymi balustradami, dekorowanymi malowanymi herbami. Poniżej empor umieszczono trochę starsze, gotycko-renesansowe stalle z malowanym zapleckiem z herbami. Centralne miejsce z prezbiterium zajmuje pochodzący z około 1720 roku barokowy ołtarz przedstawiający w owalnej ramie scenę Wniebowzięcia Marii i Trójcę Świętą. Pomiędzy prezbiterium a nawą znajduje się cenna, późno-renesansowa ambona z 1607 roku. Uzupełnieniem wystroju nawy są drewniane empory, malowane na płycinach balustrady wizerunki świętych, na zmianę z alegorycznymi emblematami, łączonymi symboliczne treści, które uzupełniają łacińskie sentencje odnoszące się do prawd wiary.
W ścianie zamykającej prezbiterium znajduje się małe sakramentarium o formie ostrołukowej wnęki, zamkniętej kratą, ozdobione nitowaną na skrzyżowaniach prętów. W kaplicy znajdującej się za prezbiterium, są drewniane renesansowe drzwi prowadzące na emporę, zdobione typowo renesansowym ornamentem groteskowym, malowanym w renesansowej tonacji en grisaille (szare w szarym). W kaplicy południowej zachował się ołtarz św. Agnieszki z połowy XVIII wieku. W antependium znajduje się reliefowa scena ścięcia św. Agnieszki. W kaplicy północnej stoi nastawa w postaci owalnego obrazu Matki Boskiej z pierwszej połowy XVIII wieku.